Upały, odwodnienie, choroba Parkinsona
Upały, odwodnienie, choroba Parkinsona
Większość z nas cieszy się widząc bezchmurne niebo, gdyż zapowiada to piękny słoneczny dzień, kiedy to o wiele łatwiej „ładujemy nasze akumulatory”. Z drugiej jednak strony, gdy jest zbyt gorąco to drastycznie wzrasta liczba omdleń, upadków, złamań a także zgonów. Szacuje się, że tylko w Anglii co roku z powodu upałów umiera średnio 2000 osób a do grupy podwyższonego ryzyka zalicza się m.in. osoby [1].:
– powyżej 75 roku życia
– mieszkające samotnie lub w domu opieki
– cierpiące na poważne choroby przewlekłe tj np.: choroby serca, płuc, cukrzycę, chorobę nerek, chorobę Parkinsona lub niektóre schorzenia psychiczne
– cierpiące z powodu biegunki, wymiotów lub nadmiernej potliwości a także osoby otyłe
Odwodnienie w chorobie Parkinsona
Zagrożone odwodnieniem są przede wszystkim dwie grupy wiekowe: dzieci i osoby starsze a zwłaszcza te cierpiące na choroby przewlekłe jak na przykład Parkinson (chP). W tej konkretnej sytuacji przyczyna kryje się w wadliwie działającym autonomicznym układzie nerwowym, czyli tym, który bez naszej świadomej ingerencji, dba o prawidłowe funkcjonowanie organizmu m.in. przez odpowiednie dostosowanie pocenia się, oddychanie, prace serca itp.
Innym problemem jest to, że osoby starsze słabiej odczuwają uczucie pragnienia i przez to z zasady piją mniej płynów. W chorobie Parkinsona mogą nałożyć się na to skutki uboczne przyjmowanych leków takie jak nudności czy też problemy wynikające z postępu choroby m.in. problemy z przełykaniem. Ponadto dość powszechnie u osób z chorobą Parkinsona pojawia się depresja, która może powodować trudności w wykonywaniu regularnych czynności nawet tak podstawowych jak przyjmowanie płynów. Inna obawa związana jest z nietrzymaniem moczu lub częstomoczem. Oba te problemy mogą sprawić, iż osoby te chcąc uniknąć kłopotliwych sytuacji będą pić mniej.
Oznaki odwodnienia
Uczucie pragnienia to tylko jeden z objawów, które odczuwamy przy odwodnieniu, ale nie jest to jedyny sygnał. Oznaki odwodnienia obejmują również:
– Zmęczenie lub słabość
– Zawroty i Bóle głowy
– Skurcze mięśni
– Suchość w ustach, nosie lub na skórze
– Brak pocenia się lub łez
– Ból w górnej części brzucha lub ból w dolnej części pleców
– Ciemnożółty mocz o silnym zapachu
– Rzadkie chodzenia do toalety (zwykle mniej niż 4 razy dziennie)
– Szybki oddech i zwiększone tętno
– Utrata pamięci i konfuzja
Rekomendowana ilość płynów
Adekwatna ilość płynów ma zbawienny wpływ na wiele pozornie niezwiązanych ze sobą problemów zdrowotnych. Do korzyści takich możemy zaliczyć m.in. obniżoną częstotliwość upadków a co za tym idzie groźnych złamań związanych z osteoporozą. Ponadto wpływa korzystnie na kamienice nerkową, zaparcia a także prawdopodobnie obniża ilość infekcji dróg moczowych.
Europejskie Towarzystwo Żywienia Klinicznego i Metabolizmu z ang. European Society for Clinical Nutrition (ESPEN) zaleca kobietom 1.6 litra a mężczyznom 2.0 litra płynów dziennie [2]. Jest to zdecydowanie niższa wartość niż ta ogólnie przyjęta i tak na przykład Światowa Organizacja Zdrowia (World Health Organisation – WHO) sugeruje przyjmowanie odpowiednio 2.7 i 3.7 litra na dzień. Ta różnica wynika m.in. stąd, że ESPEN jako jedna z niewielu instytucji, bierze pod uwagę różnice zapotrzebowania wynikające z wieku. Większość wytycznych odnosi się bowiem do ogółu populacji o nieco innych potrzebach a co ważniejsze takie wyższe wymogi nie są optymalne dla ludzi starszych (+65 lat) [3].
Taka różnica może być jeszcze większym zaskoczeniem, gdy zwrócimy uwagę na pewien szczegół. Wymienione wyżej wartości odnoszą się do ilości płynów ogółem nie zaś do ilości wody. W ramach wyjaśnienia należy zauważyć, że średnio 20% płynów dziennie przyjmujemy jako część pokarmów stałych, których przykłady zawiera tabela 1.
Pomimo licznych badań i wielu założeń musimy wiedzieć, że żadne wytyczne nie są w stanie wziąć pod uwagę wszystkich istotnych zmiennych czy to osobowych czy też środowiskowych [4]. A ponieważ odwodnieniu zdecydowanie łatwiej i przyjemniej jest zapobiegać niż leczyć, tym istotniejszym jest świadomość o subtelnych objawach wynikających z niedostatku płynów.
Tabela 1. Produkty spożywcze i ich szacowana zawarość wody
Źródło: Popkin B. M. et.al. (2010) Water, hydration, and health
Czy można wypić za dużo wody?
Odpowiadając krótko – tak, można. Przekonała się o tym tragicznie zmarła 28-letnia Jennifer Lea Strange, która w 2007 roku wzięła udział w konkursie radiowym polegającym na wypiciu jak największej ilości wody bez przerwy na ubikacje [5]. Nie wiemy jaką dokładnie ilość wody Jennifer wypiła, ale zapewne nie była ona mała. Niestety tym samym zmniejszyła ona stężenie elektrolitów, w przypadku organizmu myślimy tu przede wszystkim o minerałach typu: sód, potas, magnez itp. Spowodowało to nagłe przesunięcie płynów z obszarów zewnątrzkomórkowych do wnętrza komórek na zasadzie osmozy (rys.1).
Rys.1 Schematyczny ruch cieczy zgodny z zasadą osmozy przez półprzepuszczalną membrane
Źródło: Wikipedia
Woda z zasady przemieszcza się od obszaru niskiego stężenia elektrolitów do wyższego. A ponieważ stężenie wewnątrzkomórkowe było wciąż normalne to odbył się gwałtowny proces napływu wody co w konsekwencji doprowadziło do ich napęcznienia a w przypadku komórek mózgowych jest to szczególnie niebezpieczne.
Co prawda powyższy przykład jest ekstremalny, ale problem filtracji nerek jest jak najbardziej realny i uwydatnia się z wiekiem. Za każdym razem, gdy przyjmujemy więcej płynów niż nerki są w stanie przefiltrować to wpływamy na stężenie elektrolitów w naszym ciele. Szacuje się, że w przypadku osób starszych wartość 2.0 litry wody dziennie (8 szklanek) może prowadzić do zbyt dużej ilości płynów w organizmie [4]. Należy tu podkreślić, że mowa jest o przeciętnej osobie starszej przebywającej w przeciętnych warunkach atmosferycznych, dlatego powyższe wytyczne nie powinny być rozumiane dogmatycznie.
Jeszcze inaczej ma się sprawa, jeżeli płyny są przyjmowane w dużej ilości i w krótkim odstępie czasowym. Możliwości filtracyjne osób starszych szacuje się między 0.7 a 1.0 litra na godzinę [4] i przekroczenie tej wartości może nieść ze sobą poważne konsekwencje zwane przewodnieniem hipotonicznym, czyli prościej rzecz ujmując zatrucie wodą [6].
Innym problemem, który może się zaostrzyć przy przyjmowaniu znacznej ilości płynów jest związany z układem krwionośnym a dokładnie z sercem. Więcej płynów oznacza, że musi ono pracować ciężej, aby je przepompować. Pomimo, że nie wszystkie badania sugerują ścisłą zależność w tej materii, zarówno europejskie jak i amerykańskie towarzystwo kardiologiczne zaleca osobom zmagającym się z niewydolnością serca ograniczenie płynów do 1.5-2 litrów dziennie.
Podsumowując należy podkreślić, że powyższe wytyczne są tylko pewnymi ogólnymi wskaźnikami a najlepszym drogowskazem jest świadomość konsekwencji nieodpowiedniej ilości płynów i umiejętność odczytywania sygnałów jakie wysyła nam nasze ciało. (Wskazówki nie tylko na upały.pdf)
Bibliografia
L. Adler, “Dehydration in Parkinson’s: Symptoms, Risks & Tips,” Neurology solutions Movement Disorder Center, 14 06 2017. [Online]. Available: https://www.neurologysolutions.com/parkinsons-disease/dehydration-in-parkinsons-risks-tips-2/. [Accessed 23 06 2021]. |
Popkin B. M. D’Anci K. E. & Rosenberg I.H., “Water, hydration, and health,” Nutrition review, vol. 68, no. 8, pp. 439-458, 2010. |
Ferry M. (2005), “Strategies for ensuring good hydration in the elderly,” Nutrition reviews, vol. 63(suppl_1), pp. S22-S29, 2005. |
Masot O. Miranda J. Santamaría A. L. & Botigué T., “Fluid Intake Recommendation Considering the Physiological Adaptations of Adults Over 65 Years: A Critical Review,” Nutrients, vol. 12, no. 11, p. 3383, 2020. |
T. A. Press, “Women dies after water-drinking contest,” NBCNEWS, 14 01 2007. [Online]. Available: https://www.nbcnews.com/id/wbna16614865. [Accessed 23 06 2021]. |